صنعت پتروشیمی یکی از بزرگ‌ترین زیرمجموعه‌های صنایع نفت است که جایگاه بسیار مهمی در سودآوری و ایجاد ارزش افزوده از منابع هیدروکربنی و سیاست عدم اتکا به صادرات نفت و جلوگیری از خام‌فروشی دارد. شکی نیست که توسعه و اجرای طرح‌های پتروشیمی در مناطق مختلف کشور روال توسعه صنعتی کشور را رونق می‌بخشد. بر این اساس و به دنبال رهایی از خام‌فروشی نفت در کشور و با توجه به طرح‌های توسعه‌ای پتروشیمی که درآمدزایی و اشتغال‌زایی خوبی به همراه دارند، شاید بتوان این صنعت را یکی از مهم‌ترین صنایع کشور در حوزه اقتصاد مقاومتی قلمداد کرد.
احداث مجتمع‌های مختلف در سطح کشور و بهره‌برداری از این مجتمع‌ها همزمان با سهم‌گیری در بازار جهانی موجب شد احداث این پروژه‌ها مورد توجه ویژه قرار گیرد و کشور برای رسیدن به هدف «کاهش خام‌فروشی»، سرمایه‌گذاری بیشتری را در این مورد انجام دهد. این موضوع به خوبی در تعدد مجتمع‌های پتروشیمی قابل ملاحظه است. در راستای تکمیل زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی با تکیه بر مطالعات بازار، طرح‌های توسعه این صنعت بازنگری و اولویت‌بندی شده است. در این خصوص ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی در انتهای سال ۱۳۹۵ معادل ۶/ ۶۴ میلیون تن بوده است. میزان تولید محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۹۳ برابر با ۵/ ۴۴ میلیون تن بوده که نسبت به سال ۱۳۹۲ (یعنی حدود ۶/ ۴۰ میلیون تن)، نشانگر افزایش ۶/ ۹ درصدی تولید محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۹۳ است. همچنین میزان تولید محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۹۴ نیز با افزایشی به میزان ۸/ ۱ میلیون تن نسبت به سال ۱۳۹۳، به سطح ۳/ ۴۶ میلیون تن بالغ شده است. این میزان در سال ۱۳۹۵ معادل ۶/ ۵۰ میلیون تن بوده که نسبت به سال قبل از آن ۳/ ۹ درصد رشد داشته است.
نفت و پتروشیمی
برآورد می‌شود تولید محصولات پتروشیمی تا پایان سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۵ درصد افزایش داشته باشد که به معنای نزدیک‌شدن به ظرفیت اسمی تولید است. ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی طی دوران بعد از انقلاب اسلامی حدود ۲۱ برابر شده و از ۳ میلیون تن در سال ۱۳۵۷ به ۶۴ میلیون تن در سال جاری رسیده است. به موازات آن، میزان صادرات محصولات پتروشیمی در سال ۱۳۹۲ معادل ۸/ ۱۲ میلیون تن بوده که در سال ۱۳۹۴ به ۸/ ۱۸ میلیون تن افزایش یافته است. همچنین عملکرد این شاخص در سال ۱۳۹۵ معادل ۴/ ۲۰ میلیون تن است که نسبت به سال قبل از خود حدود ۶/ ۱ میلیون تن افزایش نشان می‌دهد که رشدی معادل ۵/ ۸ درصد است.طی ۹ ماه سال جاری رکورد تولید، صادرات و فروش داخلی محصولات پتروشیمی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل شکسته شد. حجم تولید در این مدت حدود ۴۰ میلیون تن بوده و درآمد صادرات پتروشیمی هم به مرز ۵۸/ ۸ میلیارد دلار بوده که ۱/ ۲ میلیارد دلار افزایش نسبت به مدت مشابه دوره قبل نشان می‌دهد. میزان خوراک اتان مصرفی مجتمع‌های پتروشیمی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به تبع راه‌اندازی فازهای جدید میدان گازی پارس‌جنوبی از روند افزایشی برخوردار شد، به‌طوری‌که از ۸/ ۲۶۵۰ هزارتن در سال ۱۳۹۲ به حدود ۴۱۵۶ هزارتن در سال ۱۳۹۵ رسید.
از سوی دیگر میزان اتان مصرفی مجتمع‌های پتروشیمی در ۶ ماه اول سال ۱۳۹۶ معادل ۲/ ۲۲۳۵ هزار تن ثبت شده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته که معادل ۶/ ۱۹۵۸ هزار تن بوده رشدی برابر با ۱/ ۱۴ درصد را نشان می‌دهد. بررسی آمارهای رسمی گمرک جمهوری اسلامی نشان می‌دهد محصولات پتروشیمی در صدر کالاهای صادراتی قرار گرفته است.نکته قابل توجه اینکه با راه‌اندازی فازهای جدید میدان گازی پارس جنوبی، مشکلات مجتمع‌های پتروشیمی در زمینه تامین خوراک موردنیاز تا حد زیادی رفع شده است. در اقدام دیگر تامین مالی طرح‌های پتروشیمی از طریق صندوق توسعه ملی و فاینانس چین و معرفی طرح‌ها به بانک‌های داخلی پیگیری شده است. از ابتدای سال ۱۳۹۲ تاکنون در دولت‌های یازدهم و دوازدهم مجموعا تعداد ۲۳ طرح پتروشیمی با ظرفیت تولید بیش از ۸ میلیون تن محصولات پتروشیمی افتتاح و بهره‌برداری شده است.
در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی در این صنعت، راه‌اندازی و بهره‌برداری از ۱۲ طرح پتروشیمی در سال ۱۳۹۵ در دستور کار قرار گرفت که ۱۱ طرح در سال ۱۳۹۵ به بهره‌برداری رسیده و یک طرح باقی‌مانده نیز در سال ۱۳۹۶ به بهره‌برداری رسید. مقامات صنعت پتروشیمی خبر دادند که شمارش معکوس برای بهره‌برداری از پنج طرح عظیم این صنعت نیز آغاز شده است. این طرح‌ها شامل فاز اول پتروشیمی بوشهر، فاز دوم توسعه پتروشیمی ایلام، پتروشیمی مرجان، پتروشیمی متانول کاوه و فاز سوم پتروشیمی پردیس هستند که ظرفیت تولید سالانه آنها بالای ۶/ ۱۰ میلیون تن است. به این ترتیب ظرفیت پتروشیمی ایران به بالای ۷۲ میلیون تن می‌رسد. (یعنی چیزی در اندازه‌های تولید عربستان).همچنین طرح مجتمع تولید اوره و آمونیاک پتروشیمی پردیس فاز ۳، با ظرفیت ۷۵۵/ ۱ میلیون تن در سال راه‌اندازی اولیه شده است. صادرات محصولات پتروشیمی سال گذشته حدود ۴/ ۲۰ میلیون تن و به ارزش ۵/ ۹ میلیارد دلار بوده است. پیش‌بینی می‌شود حجم صادرات محصولات پتروشیمی تا پایان امسال به ٢٥ میلیون تن برسد.
لینک روزنامه دنیای اقتصاد
