فضای روانی حاکم بر بازار نفت موجب شده تا قیمت جهانی آن برای اولین بار از سال ۲۰۱۴ میلادی به بیش از ۸۰ دلار در هر بشکه برسد. این در حالی است که گزارش‌های متفاوت و بعضاً متفاوتی از میزان تولید و صادرات نفت ایران در رسانه‌ها منتشر شده است. تمام این گمانه‌زنی‌ها به دلیل نگرانی بازار از تاثیرات پیش‌بینی نشده کاهش صادرات نفت خام ایران پس از تحریم‌های یک‌جانبه آبان ماه ایالات متحده آمریکا است.
در این میان رفتار دوستان، مشتریان و رقبای تولیدکننده در ماه‌های اخیر هم بر پیچیدگی معادلات عرضه و تقاضای بازار نفت افزوده است. به‌طوری که چین که قبلاً مدعی شده بود بدون توجه به تحریم‌ها؛ واردات نفت از ایران را ادامه خواهد داد خرید نفت خام از ایران را کاهش داده و از طرفی ژاپن (که عمدتاً ریسک تجارت با ایران در شرایط تحریم را نمی‌پذیرفت) در شرایط فعلی و در آستانه تحریم، مطابق روند ماه‌های قبل؛ واردات نفت از ایران را افزایش داده است. این دو نمونه از رفتارهای متفاوت مشتریان نفت کشور در کنار گزارشات منتشر شده از میزان تولید روسیه و سایر کشورهای تولیدکننده نفت شرایط بی‌ثباتی را بر میزان عرضه و تقاضای جهانی نفت حاکم کرده و موجب افزایش قیمت‌ها شده است.
روسیه در جایگاه یکی از مهم‌ترین و موثرترین کشورهای غیرعضو اوپک که بخش مهمی از تولیدات جهانی طلای سیاه را در اختیار دارد، به‌عنوان صاحب‌نفوذترین قدرت سیاسی نزدیک به ایران، از قول یک مقام رسمی دولتی اعلام کرد؛ تولید نفت این کشور رکوردی بی‌سابقه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تاکنون ثبت کرده است. به گفته این مقام مسئول، تولید نفت روسیه اکنون بین ۱٫۵۴ تا ۱٫۵۵ میلیون تن در روز معادل ۱۱٫۲۹ تا ۱۱٫۳۶ میلیون بشکه در روز در نوسان است.
هند که دومین مشتری بزرگ نفت ایران پس از چین است نیز اعلام کرده که تحریم‌های نفتی آمریکا بر ضد ایران را نمی‌پذیرد؛ اما همچنان در تلاش برای به‌دست آوردن معافیت‌هایی است که متضمن تعاملات مالی این کشور با آمریکا باشد، بلکه بخشی از مشکلات مالی و معضلات ناشی از کاهش ارزش روپیه را درحالی‌که ایران تخفیف‌های قیمتی و تسهیلاتی مثل امکان تسویه سه ماهه وجه و حمل رایگان نفت را برای خریداران هندی در نظر گرفته است جبران نماید. با این حال پالایشگاه‌های نفت هند در ماه جاری (اکتبر) صرفاً ۱۰ میلیون بشکه نفت از ایران وارد کرده‌اند و کارشناسان انتظار دارند این رقم در ماه نوامبر کمتر شود. براساس اظهارات ونکاتش، مدیر اجرایی شرکت مانگلور (که قراردادی برای خرید سالانه ۵/۴ میلیون تن نفت ایران دارد)؛ این شرکت برای جایگزین کردن نفت ایران گزینه نفت عراق را درنظر دارد.
عراق، همسایه‌ای که در مسیر افزایش تولید قرار دارد، روزانه بیش از ۵ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند و در غیاب نفت تولیدی ایران نگاه خریداران بسیاری را به خود جلب کرده و امید دارد تا با طرح‌های تولیدی بلندپروازانه، از طریق افزایش سطح تولیدات؛ تاثیرگذاری بیشتری در بازار جهانی نفت داشته باشد.
به‌هرحال پیش‌بینی اینکه قیمت نفت تا کجا بالا می‌رود و کدام کشورها امتیاز تامین جایگزینی نفت کشورمان را به‌دست خواهند آورد و به‌طور کلی با آغاز تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا چه تغییراتی در وضعیت عرضه و تقاضای نفت خام به‌وجود می‌آید؛ چندان ساده نیست اما آن‌چه به‌عنوان درخواستی ملی در افکار عمومی نقش بسته است؛ همانا جلوگیری از تضییع منافع ملی در شرایط تحریم خرید نفت ایران و جلوگیری از به‌کارگیری روش‌های تجربه شده قدیم است که بعضاً هزینه‌های سنگینی هم به کشور وارد کرده بودند.
لینک روزنامه جهان اقتصاد
